Πενήντα χρόνια μετά, διαβάστε γιατί χωρίς το Πολυτεχνείο δε θα υπήρχε η μεταπολιτευτική δημοκρατία.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μία αυθόρμητη –χωρίς κομματική καθοδήγηση– κορύφωση στον αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία. Εγγράφηκε με δύναμη στη λαϊκή συνείδηση, επειδή εμπεριείχε την έννοια της “θυσίας”, η οποία λειτουργεί σαν σηματοδότης για έθνη και λαούς. Είναι από τα ιστορικά γεγονότα που έχει ζωτική ανάγκη κάθε λαός για να διατηρεί τον αυτοσεβασμό του.
Το φοιτητικό κίνημα είναι εκείνο που εξανάγκασε τον δικτάτορα Παπαδόπουλο να δρομολογήσει το πείραμα Μαρκεζίνη για να νομιμοποιήσει πολιτικά το καθεστώς του. Εάν εκείνος ο ελιγμός είχε επιτύχει, η Ελλάδα θα είχε εγκλωβιστεί σε έναν κηδεμονευόμενο κίβδηλο κοινοβουλευτισμό. Η εξέγερση του Νοέμβρη άνοιξε τον δρόμο για την πτώση της δικτατορίας, έστω κι αν τον ρόλο καταλύτη έπαιξε η τραγωδία της Κύπρου. Με αυτή την έννοια, το Πολυτεχνείο είναι ο ιδρυτικός “μύθος” της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Κάθε μεγάλο ιστορικό γεγονός, άλλωστε, προσλαμβάνει διαστάσεις “μύθου”. Χωρίς το Πολυτεχνείο, η Ελλάδα πιθανόν να είχε ακολουθήσει δρόμο παρόμοιο με αυτόν της Χιλής: Ο αιματοβαμμένος δικτάτορας Πινοσέτ ανέλαβε με πραξικόπημα το 1973 και παρέμεινε στην εξουσία (ως πρόεδρος και αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων) μέχρι το 1998! Δεν πήγε ποτέ φυλακή!
Οι πολιτικοί ταγοί της Μεταπολίτευσης οφείλουν τη σταδιοδρομία τους στο “ριζοσπαστικό ρεύμα” του φοιτητικού κινήματος, το οποίο επέβαλε την κατάληψη. Αν δεν είχε μεσολαβήσει το Πολυτεχνείο, τα κόμματα θα ήταν υποχρεωμένα να πολιτεύονται τουλάχιστον για οκτώ χρόνια στο ασφυκτικό πλαίσιο των υπερ-υπερεξουσιών του δικτάτορα-προέδρου Παπαδόπουλου.

Ο Σταύρος Λυγερός, ως μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, δίνει τη δική του πολιτική και προσωπική κατάθεση για εκείνα τα γεγονότα.

Πριν σβήσουν τα φώτα

Η µεταπολεµική Ελλάδα όπως την έζησαν ένας αφανής παρακρατικός και ο µονάκριβος γιος του που, δραπετεύοντας από την προβληµατική του οικογένεια, ζει τώρα και εργάζεται στο Παρίσι. Δυο γενιές αντρών, µετέωρες µεταξύ των µεγάλων γεγονότων και των οικείων κακών, στην πιο κρίσιµη αναµέτρηση της ζωής τους. Μια απρόβλεπτη διαδροµή, από τα δύσκολα µετεµφυλιακά χρόνια και τη δικτατορία του ’67 ως την κοσµογονία της µεταπολίτευσης και την οικονοµική κρίση του 2010.

Πατέρες και γιοι, αγόρια που δεν ενηλικιώθηκαν, ενήλικες που δεν ωρίµασαν, αµφιταλαντευόµενοι διαρκώς µεταξύ του καλού και του κακού, του ορθού και του λάθους. Άλλοτε ασταθείς και φοβισµένοι, άλλοτε αποφασισµένοι και ριψοκίνδυνοι. Μια αντιπαράθεση γενεών αλλά και µια αντιπαράθεση µύθου και ιστορίας. Μια αναφορά, κι εκείνη αβέβαιη, σε αποχαρακτηρισµένο έγγραφο της Ασφάλειας από την περίοδο της δικτατορίας, «…στις παρακολουθήσεις φοιτητών συµµετείχε και ο Χ. Λ., έµµισθος συνεργάτης της υπηρεσίας που αποτάχθηκε λόγω οµοφυλοφιλίας…», µου κίνησε το ενδιαφέρον. Ποιος ήταν ο Χ.Λ.; Πού µεγάλωσε; Είχε οικογένεια; Ποια ήταν τα κίνητρά του; Τι απέγινε µετά την απόταξή του; Ερευνώντας σε διάφορα αρχεία δεν βρήκα και πολλά πράγµατα, έτσι θέλησα να γράψω τη ζωή του, µέσα από πρόσωπα και προσωπεία που εγώ φαντάστηκα, να συµπληρώσω τα κενά της ισχνής βιογραφίας του µε τη βοήθεια της µυθοπλασίας, να εξερευνήσω την ανθρώπινη εµπειρία πέρα από τα στερεότυπα, να δοκιµάσω και τις αντοχές των πολλαπλών αφηγήσεων µέσα σε ένα µυθοπλαστικό σύµπαν.

Ηλικία: 12+

Η Μυρσίνη, φοιτήτρια της Αρχιτεκτονικής, και ο αδερφός της ο Αχιλλέας, που προετοιμάζεται για να δώσει τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, ζουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβρη του 1973, στην Αθήνα. Τέσσερις μέρες, στις οποίες ο καθένας αναμετριέται με τον εαυτό του, τον φασισμό, τον έρωτα, τον θάνατο. Τέσσερις μέρες γεμάτες μεγάλες αποφάσεις, κρίσιμες πράξεις, συγκλονιστικά συναισθήματα. Τέσσερις μέρες, μέσα και έξω από το κατειλημμένο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου τα γκλομπ, τα δακρυγόνα, οι σφαίρες της δικτατορίας των συνταγματαρχών σφίγγουν τον κλοιό γύρω από τις φοιτήτριες και τους φοιτητές και δρομολογούν εξελίξεις.
«Δεν ξέρω αν θα ρίξουμε τη χούντα. Θα ρίξουμε πάντως τη σιωπή».

Ηλικία: 12+

Η Άννα είναι μαμά του Νικόλα και όπου να ’ναι θα γεννήσει ακόμα ένα αγόρι. Όμως, θες η χούντα που έρχεται και στρογγυλοκάθεται στον σβέρκο όλων, θες η ιδιαίτερη κατάσταση της οικογένειας με τη μαχητική μαμά, τον πολύ μεγαλύτερό της μπαμπά κι ένα σωρό θείους και θείες που δε λένε να βάλουν γλώσσα μέσα τους, το αγόρι που πρόκειται να γεννηθεί αποφασίζει να φωλιάσει κάτω από την καρδιά της μαμάς και να μη βγει, παρά μόνο όταν νιώσει ότι θα είναι ελεύθερο να κάνει ό,τι θελήσει!
Από εκεί μας αφηγείται εφτά χρόνια στρατοκρατίας, αγώνων ενάντια στη χούντα, φόβου και τόλμης, αλλά και πολλών μικρών, υπέροχων οικογενειακών στιγμών.

Παραμονές 21ης Απριλίου 1967. Η Άννα (που τη γνωρίζουμε από τα μυθιστορήματα της συγγραφέα Κάτω απ’ το φεγγάρι, Στο Γυμνάσιο και Ένα ένα τέσσερα) είναι έγκυος και ζει με τον Πάνο, τον άντρα της, τον δεκάχρονο γιο του από προηγούμενο γάμο και τον δίχρονο γιο τους στην Καστέλα. Οικογένεια κάθε άλλο παρά συμβατική για την εποχή εκείνη. Κι αν σ’ όλα αυτά λογαριάσουμε και την κουνιάδα (που η Άννα αποκαλεί «Σφραγιδοφύλακα»), το τεράστιο σόι του Πάνου, τον εκρηκτικό και ασυμβίβαστο χαρακτήρα της Άννας, αλλά και την άρνηση του εμβρύου να βγει από την κοιλιά της μαμάς του μέχρι να φύγει η χούντα που εγκαθίσταται στην Ελλάδα, τότε έχουμε ένα πρωτότυπο μείγμα ρεαλισμού, χιούμορ και αληθινής ζωής που θα συναρπάσει κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται για την εποχή εκείνη.

Στο τέταρτο και τελευταίο βιβλίο της άτυπης τετραλογίας της Άννας αφηγητής είναι το αγέννητο μωρό της ηρωίδας, που μας λέει όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από το σπίτι, ενώ παράλληλα σχολιάζει και φιλοσοφεί.